Op dit moment is de economie van Brabant, met de haven van Moerdijk, de industriecomplexen rond o.a. Shell Moerdijk, Sabic, Cosun, Fujifilm, de logistieke hubs en de glastuinbouw nog vooral gebouwd op fossiele energie. Alleen met een duurzaam energiesysteem kunnen de Brabantse havens, het vervoer, de energie-intensieve sectoren en de glastuinbouw in de toekomst hun economische positie en rol behouden. Tegelijkertijd ondersteunt een duurzaam energiesysteem realisatie van de Brabantse doelen op het terrein van luchtkwaliteit en leefbaarheid en de afspraken uit het Klimaatakkoord.
Maar waar staat Brabant nu in het hiervoor geschetste (inter)nationale perspectief?
Het algemene beeld is dat van een aantal interessante, maar vooral ook versnipperde initiatieven in onze provincie. Er is geen volwaardig ecosysteem. Vooralsnog gaat het vooral om een aantal afzonderlijke actoren in het bedrijfsleven die actief zijn op het gebied van waterstof, soms samen met kennisinstellingen. Deze initiatieven zijn weliswaar interessant, maar ze zijn niet of nauwelijks aan elkaar verbonden en daarom heeft het in totaliteit niet echt impact. Bij overheden (provincie, gemeenten) is waterstof nog geen expliciete issue in de bestaande beleidsplannen zoals al eerder geconstateerd.
Brabant speelt daardoor vooralsnog een ondergeschikte rol. Dit terwijl er wel degelijk kansen zijn gelet op de kracht van de innovatieve maakindustrie, de sterke landbouwsector (als energie-leverancier), het sterk groeiende potentieel aan duurzaam opgewekte energie en de relatief grote woningvoorraad.
De volgende unieke H2 activiteiten zijn al te vinden in Noord Brabant:
- DIFFER, research instituut gevestigd in Eindhoven, doet fundamenteel wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe en verbeterde energietechnologie voor de toekomst (o.a. naar de conversie en opslag van duurzame energie in zonnebrandstoffen); zij ontwikkelen met Toyota een systeem om water uit lucht met zon direct om te zetten naar waterstof
- Op de Automotive Campus in Helmond staat het 1e waterstoftankstation in Nederland waar ter plekke groene waterstof wordt geproduceerd en waar deze waterstof aangeboden wordt op drukken van 350 en 700 b
- VDL bouwt bussen op waterstof, waarvan er in Helmond en Rotterdam de eerste rond rijden
- VDL zal in de loop van 2019 de eerste testen doen met truck-trailer (40 ton) en bakwagen (28 ton) op waterstof
- DAF/Paccar komt in 2019 met de 1e waterstoftruck
- E-Trucks is Europees koploper op vlak van vuilniswagens op waterstof en gaat de komende 2 jaren 20 vuilniswagens leveren aan steden in Nederland (o.a. Helmond, Groningen, Amsterdam), België, Italië, Duitsland.
- Volgens opgave van de FME zijn 26 Brabantse bedrijven bezig met waterstof (verdeeld over de logisitiek, distributie, toelevering en dienstverlening). Daarnaast is er een aantal grotere bedrijven dat al langer grijze waterstof produceert (o.a. Sabic, Bergen op Zoom)
- Start-up Dens (Dutch Energy Solutions) met de eerste commercieel beschikbare mierenzuurgenerator
In Brabant zijn onder andere de volgende organisaties/actoren actief met waterstofprojecten:
- WaterstofNet Helmond (zie waterstofnet.eu)
In 2009 ontstaan als non-profit organisatie. Gevestigd in Nederland en België. Ontwikkelt en realiseert duurzame waterstofprojecten in Nederland en België: waterstoftankstations, heftrucks, auto’s, bussen, vrachtwagens, power to gas. Beheert een eigen waterstof tankstation in Helmond. Is recent actief met projecten voor productie van waterstof en een demo project van vuilnisauto’s op waterstof; is betrokken bij de bouw van 10 waterstoftankstations die in 2020 in de Benelux operationeel moeten zijn. WaterstofNet is lid van Hydrogen Europe (zie hydrogeneurope.eu). WaterstofNet coördineert de Cluster POWERTOGAS (zie waterstofnet.eu), waarvan 40 bedrijven lid zijn, waaronder onder andere E-Trucks en VDL.
Doelen van dit cluster zijn:
– Kennisuitwisseling en kennis opbouwen met betrekking tot power to gas concepten
– Ontwikkeling en realisatie van power to gas demonstratie projecten de regio Vlaanderen-Nederland
– Creëren van innovatieve business modellen die een toekomstige winstgevende power to gas markt mogelijk maken
– Positionering van de regionale industrie in de Europese power to gas markt
– Relevante partner op overheidsniveau in de strategische discussies m.b.t. de transitie naar hernieuwbare energie en de potentie van waterstof hierbij. - Fuelliance (Provincie, DIFFER, TU/e)
Met Fuelliance, onderdeel van de Alliantie Energieopslag, wordt een meerjarige gezamenlijke agenda vormgegeven om bedrijven, kennisinstellingen en overheden met meer focus en slagkracht samen te laten investeren in de opslag van energie. De focus ligt daarbij op het verbinden van de Brabantse unieke innovatiekracht én het realiseren van schaalbare, concrete experimenten en projecten.
Energieopslag en het omzetten van de ene energievorm (elektriciteit) in een andere (warmte, chemicaliën of (vloeibare) brandstoffen) is ingewikkeld en vraagt nog veel innovatie. Het bevindt zich in de zogenaamde ‘proof of concept’ fase. In de nationale wetenschapsagenda wordt mede onder aanvoering van TU/e en NWO-DIFFER gewerkt vanuit één gezamenlijke visie en aanpak. Op 21 juni 2019 gaf David Pappie, directeur Topsectoren en Industriebeleid bij het ministerie van Economische Zaken & Klimaat (EZK), het startsein voor in totaal 25,7 miljoen euro aan initiatieven op het gebied van duurzame energieopslag en -conversie tijdens de conferentie voor Elektrochemische Conversie & Materialen (ECCM). Deze adviescommissie voor Elektro-chemische Conversie & Materialen (ECCM) adviseert de Nederlandse overheid om de overgang te kunnen maken naar een CO2-neutrale industrie gebaseerd op intermitterende duurzame energieopwekking, -opslag en -conversie. De commissie wordt gesteund in haar missie door de topsectoren HTSM, Energie en Chemie, het ministerie van EZK, het ministerie van OCW, NWO en doorTNO.
Het ministerie van EZK financiert de helft van de NWO-call op het gebied van Opslag & Conversie, het onderwerp waar ook het Brabantse Fuelliance op inhaakt. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verdubbelt via NWO dit bedrag tot de totale omvang van M€ 3,8. Opslag en conversie is het opslaan van hernieuwbare elektriciteit in chemische bindingen.
Deze omzetting is onmisbaar in een duurzaam energiesysteem en vereist diepgaande fundamentele en toegepaste kennis op het gebied van ECCM. Voor deze call is de aandacht voor kennisoverdracht en toepassing van de resultaten van belang. Het programma roept kennisinstellingen en andere geïnteresseerde partijen op tot het deelnemen aan onderzoeks- en implementatie-projecten. De consortia werken interdisciplinair en zijn kennisketen breed - Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM)
De BOM (Tilburg) en Force Renewable Energy BV (Force RE te Eindhoven) gaan GreenH2UB’s ontwikkelen die voor een marktconforme prijs H2 gaat leveren (verkoop) aan afnemers via verschillende kanalen. Met als perspectief lokale groene waterstofproductie op basis van windenergie en zonne-energie.
In een GreenH2UB wordt middels elektrolyse duurzaam opgewekte kilowatturen (kWh) van bijvoorbeeld windparken en/of zonneparken omgezet in groene waterstof. Na compressie kan het waterstof worden opgeslagen en op gewenste momenten worden geleverd aan enerzijds de mobiliteitssector (voor vrachtwagens, personenauto’s, bussen ed.) of anderzijds via een buis-netwerk (voor industrie, gebouwde omgeving ed.).
H2point Made is betrokken als ontwikkelaar van de tank/opslag stations. Bij de locatiekeuze van de GreenH2UB wordt gedacht aan een plek dicht bij de opweklocatie, dicht bij/op een industrieterrein en dicht bij een Tennet-netstation. Naast het leveren van waterstof vervult de GreenH2UB tevens een functie om het elektriciteitsnet achter het netstation te balanceren door via de opgeslagen waterstof en een brandstofcel elektriciteit en warmte te maken. In de komende periode ontwikkelen BOM en Force RE een businesscase met 1e functionele specificatie van de basis GreenH2UB 1.0 die schaalbaar is. Daarnaast bepalen ze op welke schaal en bij welke bedrijven in de Provincie Noord-Brabant met de GreenH2UB’s de werkgelegenheid vergroot kan worden? - MOED & Midpoint Brabant Smart Logistics Tilburg (duurzaammoed.nl)
Stichting MOED staat voor de Middenbrabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid. Dat is een publiek/private onderneming binnen Midpoint Brabant, die samen met ondernemers, onderwijs en overheid invulling geeft aan energiebesparing, collectieve duurzame energieopwekking en circulaire economie in Midden Brabant. Moed ondersteunt concrete businesscases die bijdragen aan energiebesparing en grootschalige duurzame energievoorziening en -afname in de regio Midden Brabant. Midpoint Brabant is de triple helix organisatie in Midden-Brabant voor economische ontwikkeling. Eén van de speerpunten is smart logistics. Dit programma richt zich op innovatie, human capital en duurzaamheid.
De Gemeente Tilburg heeft de ambitie opgepakt om in Tilburg een waterstofstation te gaan bouwen. MOED en Midpoint Brabant Smart Logistics (MBSL) zijn in 2019 in overleg met de Gemeente een regionale verkenning gestart om de interesse in de logistieke sector op te halen t.a.v. het potentiële gebruik van waterstof als brandstof voor zware voertuigen. De eerste actie is nagaan of er voldoende draagvlak is voor een waterstoftankstation in Tilburg. Daarvoor is gestart met het vormen van een ‘coalition of the willing’ in Midden-Brabant: een groep aanjagers uit de logistiek die de realisatie van het waterstoftankstation aanmoedigt.
Daarbij wordt tevens nagegaan op welke manier de coalitie kan aansluiten bij de ambities van het Brabants Afval Team (BAT) voor het toepassen van waterstof in hun vloot van afval-voertuigen. Het doel is om in juli 2021 een waterstoftankstation te hebben gerealiseerd. - Start up Dens (Dutch Energy Solutions)
Opgericht op 1 juli 2018. DENS X2 is de eerste commercieel beschikbare mierenzuurgenerator. Geen schadelijke uitstoot, gemakkelijk tanken, stil, lange afstand en bedrijfstijd en 100% duurzaam. Dens heeft de mierenzuur-stroomgenerator voor het eerst getest tijdens de reconstructie van de N211 samen met de BAM. Ze maken de opslag van waterstof veiliger en efficiënter door het waterstofgas voor opslag om te zetten in mierenzuur. In de generator wordt het terug omgezet naar waterstof waarmee direct energie kan worden opgewekt. - Waardenmakers (voorheen werkplaats de Gruyter)
Met de conferentie ‘Brabant aan de waterstof’ op 5 april 2018 namen De WaardenMakers het voortouw om een H2-kenniskring op te bouwen en waterstof op de agenda te krijgen. Met 240 deelnemers, een spreker van formaat en een positieve flow was het een inspirerende dag.
Naar aanleiding van de conferentie heeft de waterstofkenniskring van De WaardenMakers een publicatie uitgebracht onder de titel ‘WATERSTOF, de kern van ons energiesysteem’.
Recent aangevuld met de 6 uitdagingen voor Noord-Brabant:
1. Verwarmen met waterstof in woonwijken (gezocht: historische woonwijk met toekomstvisie)
2. Ecologisch energienetwerk (gezocht: gebied met lef)
3. Zwaar transport op waterstof (gezocht: pioniers in de logistiek)
4. Voldoende hoofden & handjes voor de transitie (gezocht: opleidingen voor de technici van morgen)
5. Waterstofauto’s en tankstations (gezocht: 20 tankstations en 2000 auto’s)
6. Groente, fruit en bloemen uit waterstof (gezocht: gangmakers in de tuinbouw) - Nieuwe waterstoftankstations (H2point Made)
Ondernemer Paul Smits van H2point Made heeft onlangs zijn reguliere tankstations verkocht. Hij heeft het plan opgevat om een aantal waterstoftankstations te starten in Noord-Brabant. Concreet speelt een initiatief in Roosendaal en Oosterhout. In Roosendaal is een locatie gekozen liggend aan de H2-leiding van Air Liquide zodat hier in de toekomst altijd gebruik van kan worden gemaakt. Ook de vuilverbrandingsinstallatie van Suez ligt aan deze leiding. Suez wil in de toekomst middels biomassa waterstof produceren. Voor Oosterhout ligt er een plan om de overcapaciteit van de zes windemolens op bedrijventerrein Weststad te benutten voor de productie van waterstof. H2Point heeft voor beiden een businessplan opgesteld en subsidie is inmiddels toegekend door het Rijk en de EU. De verwachting is dat begin 2020 kan worden gestart met de bouw van het station in Roosendaal en in Oosterhout eind 2020.Voor de bouw van waterstoftankstations kan voorlopig nog gebruik worden gemaakt van de Benefic-EU subsidie en de landelijke DKTI-subsidie via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Van belang is echter wel dat de DKTI-subsidie eindig is, dus er zal voortvarend moeten worden geacteerd om de uitrol in Brabant van meer waterstoftankstations met behulp van de bestaande subsidiepotten mogelijk te maken.